اما اين اراده تكوينى موجب جبر نيست، زيرا اين اراده يك اراده تكوينى در سر حد يك مقتضى است، نه علت تامه; يعنى امدادهاى مخصوص الهى به خاطر شايستگى آنها، آنها را از گناه حفظ مى‏كند. اما آنها مجبور نيستند و مى‏توانند گناه كنند، چنان كه در بحث عصمت انبياء اين مطلب توضيح داده شده، كه مثل آنها همانند پزشك بسيار آگاه است كه او بر اثر آگاهى، هرگز يك ماده سمى خطرناك را نمى‏خورد، با اين كه مى‏تواند آن را بخورد. پيامبران و امامان (ع) نيز در سطحى از آگاهى و تقوا قرار دارند، كه با اختيار خود، هرگز گناه نمى‏كنند، زيرا به عواقب خطرناك گناه آگاهى دارند; به عنوان مثال مؤمنان هرگز شراب نمى‏خورند، با اين كه مجبور به شراب نخوردن نيستند. اين نخوردن شراب، براى مؤمنان يك نوع عصمت و مصونيت نسبت‏به شراب در پرتو آگاهى و تقوا به وجود آورده است. به بيان ديگر، در ريشه‏يابى گناهان چنين به دست مى‏آيد كه وجود آنها به دو عامل برمى‏گردد: 1- جهل و نادانى 2- غلبه شهوات و هوس‏ها. ولى اگر سطح آگاهى يك انسان به درجه عالى رسيد، انسان از آن پرهيز مى‏كند. آگاهى پيامبر (ص) و امامان (ع) در سطحى است كه آنها را بر هوس‏هاى نفسانى مسلط مى‏سازد و در نتيجه، آنها هرگز گناه نمى‏كنند، در عين آن كه مى‏توانند گناه كنند. دليل بر اين كه آنها مى‏توانند گناه كنند، انجام ترك اولى است كه از بعضى از پيامبران سرزده است، البته اين ترك اولى به معنى ترك واجب يا ترك مستحب نيست، بلكه به معنى انجام مباح در برابر مباح برتر است. و يا انجام مستحب در برابر كارى كه از آن مستحب‏تر است.

ممكن است‏ سؤال شود كه اگر خداوند اين آگاهى وسيع را به ديگران نيز مى‏داد، آنها نيز به چنين عصمتى دست مى‏ يافتند.

پاسخ اين است كه اين موهبت، از امدادهاى الهى است، با اين قيد كه امدادهاى الهى بى‏حساب نيست، بلكه تابع لياقت‏هايى است كه در آنها وجود داشته كه اعم از لياقت‏هاى ذاتى و اكتسابى است; مثلا حضرت ابراهيم (ع) تا از عهده امتحانات الهى برنيامده بود، به مقام امامت! نرسيد، اما وقتى لياقت‏هاى خود را در عمل نشان داد، به مقام امامت! ! رسيد; چنان كه در آيه 124 بقره به اين مطلب تصريح شده است. و خداوند در مورد حضرت يوسف (ع) نيز مى‏فرمايد: «وقتى كه او به مرحله قوت و بلوغ و تكامل جسم و روح رسيد (و آمادگى براى پذيرش وحى پيدا كرد) ما حكم و علم را به او داديم: «ولما بلغ اشده آتيناه حكما وعلما وكذلك نجزي المحسنين; و هنگامى كه يوسف به بلوغ و قوت رسيد، ما حكم (نبوت) و علم به او داديم، و اين چنين نيكوكاران را پاداش مى‏دهيم. » ⁽²⁾

جمله آخر (ما نيكوكاران را اين گونه پاداش مى‏دهيم)، شاهد خوبى است كه خداوند، بى‏جهت كسى را به مقامات عالى نمى‏رساند.

ناگفته نماند كه پيامبران و امامان (ع) به همان نسبت كه داراى امتياز بوده و مشمول مواهب خاص الهى شده‏اند، مسؤوليتشان نيز سنگين است، به طورى كه يك ترك اولى از آنها، معادل گناه بزرگ افراد عادى است و همين مشخص كننده خط عدالت الهى است.

بنابراين، اراده الهى در مورد پيامبران به صورت علت تامه نيست، بلكه يك مقتضى است. به عبارت روشن‏تر، گناه كردن براى آنها، محال عادى است نه محال عقلى. آنها با همان علم وسيع، ممكن است ناگهان تحت تاثير هوس‏هاى نفسانى قرار گرفته و ترك اولى كنند; گرچه ما معتقديم كه چهارده معصوم (ع) حتى ترك اولى نيز نمى‏كنند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: